زرگری

زرگری یا طلا‌سازی یکی از مشاغل باستانی و قدیمی است که از زمان‌های دور توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. طلا از جمله فلزات گران‌بها و ارزشمندی است که از گذشته‌های بسیار دور تاکنون مورد استفاده قرار گرفته است. این انتخاب باارزش به طلا، باعث شده است که شغل زرگری به عنوان یک مهارت با تاریخ قدیمی و با ارزش شناخته شود. زرگر یا طلا‌ساز معمولاً از ابزار و وسایل خاصی برای طراحی و ساخت اجسام طلا استفاده می‌کند که به لوازم زرگری شهرت دارند.

در یک کارگاه زرگری، تمامی ابزار و تجهیزات مورد نیاز برای طراحی و ساخت انواع قطعات طلا و جواهر موجود است. هرچه کارگاه مجهزتر باشد و در کنار مهارت و تجربه زرگران قرار گیرد، می‌توان محصولات متنوع‌تری ایجاد کرد.

شغل زرگر و زرگری

فردی که کار اصلی‌اش ساخت و تولید طلا و جواهرات است، به نام “زرگر” شناخته می‌شود. گرچه در گذشته بسیاری از زرگران به فروش محصولات خود مشغول بودند و به آن‌ها “طلافروش” نیز گفته می‌شد. با این حال، از نظر تخصصی، زرگر به شخصی گفته می‌شود که در تولید و ساخت انواع مصنوعات طلا و جواهرات تجربه و مهارت دارد.

زرگری یک مهارت و تخصص است که به ساخت انواع محصولات طلا و جواهرات مشغول می‌شود. این مهارت می‌تواند شامل علم طراحی، قالب‌گیری و ساخت اجسام طلا و جواهر و همچنین شناخت سنگ‌های قیمتی و استفاده از آن‌ها در ساخت محصولات طلا باشد. هرچنین، علم جواهرشناسی یک زمینه گسترده است که به شناخت انواع سنگ‌های قیمتی و خواص آن‌ها می‌پردازد. اما نمی‌توان زرگری و جواهرسازی را به طور کامل از یکدیگر جدا کرد.

محل کار زرگر یا طلاساز

تاسیس یک کارگاه زرگری نیازمند جمع‌ آوری لوازم زرگری مورد نیاز و استخدام نیروی کار ماهر و متخصص در این حوزه است. برای خرید لوازم زرگری، شناخت دقیق از وسایل و ابزارهای مورد نیاز ضروری است. لیست زیر شامل ابزارهای مهمی است که برای شروع یک کارگاه زرگری لازم است:

• میز کار مخصوص طلاسازی
• کوره ذوب طلا
• ست قیچی مخصوص
• قالب خوشه‌ای
• فرز مخصوص زرگری
• ترازو
• سوهان

علاوه بر این ابزارها، ممکن است نیاز به تجهیزات و لوازم دیگری نیز باشد؛ اما موارد فوق حداقل لوازم مورد نیاز برای راه‌اندازی یک کارگاه زرگری کوچک را شامل می‌شود.

در صورت تمایل به فروش محصولات، یک ویترین زرگری ضروری است. ویترین یک محفظه شیشه‌ای است که محصولات طلا و جواهر داخل آن نمایش داده می‌شوند تا از هر زاویه به خوبی مشاهده شوند. امروزه ویترین‌ها با امکاناتی مانند نورپردازی و صفحه‌های گردان تبدیل به وسیله‌ای بسیار کاربردی در فروشگاه‌ها و کارگاه‌های زرگری شده‌اند.

تجهیزات کارگاهی

شگفت‌ آور است که کارگاه‌های زرگری، با گذشت بیش از ۴۰۰ سال از تاریخ آن‌ها اساساً تغییر زیادی نکرده‌اند. هنوز هم در این محل‌ها از دماغه (چوب خرک)، پیش‌بند میز (نت) و چهارپایه استفاده می‌شود و تنها قسمت عقب‌رفته میزهای جدید در عکس موردنظر قابل‌مشاهده نیست.

دستگاه کشش همچنان بدون تغییر برای سیم‌های ضخیم‌تر استفاده می‌شود. شکل حدیده‌های کشش، سوهان‌ها، انبرها، چکش‌ها، سندان‌ها، و بوته‌ها که به دیوارها آویزان شده‌اند، احتمالاً همچنان از جنس بهتری استفاده می‌کنند. اما تغییرات اساسی در روش‌های اجرای عملیات حرارتی، به‌ویژه بازپخت، ذوب و لحیم کاری، قابل‌مشاهده است. اگر یک زرگر امروزی با کوره موفلی موجود در تصویر روبرو شود، قطعاً مشکل خواهد داشت!

ابزار طلا جواهر سازی

هر تولید بهینه نیازمند داشتن یک سازمان کاری است که می‌تواند حتی برای صنایع‌دستی اهمیت داشته باشد. اولین گام مهم در این راستا، ترتیب دادن یک کارگاه مناسب است. این تدبیر می‌تواند سبب ایجاد انگیزه برای زرگران جوان و تازه‌کار شود تا سیستم جدید را قدرت بخشیده و به‌درستی اجرا کنند، همچنین می‌تواند استادان با تجربه را تشویق کند تا به‌طور منصفانه کارگاه‌های خود را بررسی کرده و اقداماتی را برای بهبود صورت دهند.

علاوه بر جنبه‌های فنی تولید، باید به جنبه‌های راحتی کارگاه نیز توجه کرد، زیرا زرگران بیشترین مدت زمان خود را در کارگاه سپری می‌کنند. برای این منظور، یک صندلی کار راحت همانا منظره زیبایی از پنجره می‌تواند تأثیرگذار باشد.

هر کارگاه زرگری نمی‌تواند به یک الگوی استاندارد تبدیل شود، زیرا هر یک نیازهای خاص خود را دارند. به عنوان مثال:

1. فضاهای موجود که اغلب قابل تغییر نیستند و باید برای طرح‌ها مهم مورد استفاده قرار گیرند؛ مثل تعداد و اندازه اتاق‌ها، در و پنجره‌ها، سیستم گرمایش و تأمین انرژی.

2. شرایط مختلف برای تعداد محل‌های کار؛ باید توجه داشت که آیا کارآموزان با استادکاران کار می‌کنند یا کارگران فنی به‌صورت مستقل فعالیت دارند.

گونه‌ های کاملاً متفاوت ضرورتاً از تولید نتیجه می‌شوند:

نسبت تولیدات جدید به کارهای تعمیراتی،

غالب بودن تولید تکی و یا تولید سری کوچک،

مواد به کار رفته و تکنیک‌های ویژه‌ای که در اولویت هستند، مانند: ریخته گری گریز از مرکز میناکاری.

معرفی اره مویی از ابزار کار زرگر در کارگاه زرگری

اره مویی جزو وسایل اصلی یک زرگر است. بر حسب مورد کاری از کمان اره‌هایی با عمقهای متفاوت استفاده می‌شود که معمولا ۶ cm الی 20 cm می‌باشند . طول دسته کمان اره اکثرا قابل تنظیم است، تا آن تیغه اره‌هایی که انتهای آنها شکسته است را هم بتوان مجددا استفاده کرد.

ساخت طلا و جواهر

ساختمان و چگونگی کار سوهان توسط زرگر به چه نحوی است؟

بر روی تیغه سوهان، سطح کاری واقع شده است که آج سوهان روی آن قرار دارد. دسته‌های سوهان‌های سوزنی (سوهانهای زرگری) آهنگری شده‌اند، اما سوهان‌های بزرگتر دارای یک دوران نوک تیز به نام زبانه در تیغه سوهان هستند که به داخل یک دسته چوبی با ضربه وارد می‌شوند. مواد اولیه سوهان‌ها از فولاد ابزاری مرغوب یا فولاد آلیاژی کرم دار تهیه می‌شوند.

این فولادها ابتدا آهنگری، سپس بازپخت و سنگ‌زنی می‌شوند. سپس آج‌زنی آنها با دست یا توسط ماشین آج‌کوبی صورت می‌گیرد. زرگر معمولاً به سوهانی نیاز دارد که دارای آج دوبل باشد که در آن آج مایل اولیه توسط آج دیگری به نام آج ثانویه قطع می‌شود. شیارهای آج‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که دندانه‌های سوهان مابین آنها باقی می‌مانند.

تیغه فرزهای کوچک

این ابزارها از صنعت دندانسازی وارد عرصه زرگری شده‌اند و در تولید زیورآلات و کارهای نقره‌کاری بسیار کارآمد هستند؛ همچنین این‌ها جزو تجهیزات اصلی زرگری به شمار می‌آیند. بسیاری از کارهایی که در گذشته تنها با سوهان یا سوهان‌های چنگکی امکان‌پذیر بودند، امروزه با استفاده از تیغه‌های فرز کوچک، به سرعت و با دقت بیشتر انجام می‌شوند. به خصوص در عمق‌ها و یا در قطعات با شکل‌های مختلف که با لوازم سنتی به سختی قابل پردازش بود یا اصلاً امکان‌پذیر نبود، استفاده از تیغه‌های فرز نتایج قابل قبولی را به همراه دارد.

تیغه‌های فرز کوچک معمولاً به‌وسیله ماشین دریل آویز به کار گرفته می‌شوند. این تیغه‌های فرز دقیقاً همانند مته‌ها در هندپیس بسته می‌شوند و بنابراین دارای شافتی مانند مته هستند که اغلب با قطری برابر 2.34 میلی‌متر به‌کار می‌روند.

با توجه به نیازهای عملی، انواع مختلفی از کلیک‌های فرز وجود دارند. در اینجا فقط برخی از مهمترین انواع آنها را ذکر می‌کنیم:

1. تیغه‌های فرز مخروطی برای گشودن یک سوراخ به شکل مخروطی مفید هستند.

2. تیغه‌های فرز غلتکی برای صاف‌کردن و تمیزکردن سطوح و درزهای لحیمکاری مناسب هستند. همچنین می‌توانند یک سوراخ را به شکل بیضی گشود. اگر در سمت پیشانی این تیغه فرز دندانه‌های براده‌برداری داشته باشد (تیغه‌های فرز پیشانی تراش)، می‌توان با آن سوراخ (جانگینی) را به صورت تخت درآورد.

3. تیغه‌های فرز کروی به ویژه برای اصلاح پوسته‌های توخالی مناسب هستند. اگر تیغه‌ فرز کروی دارای یک سوراخ برای گیر برای پین مروارید باشد، می‌توان اطراف پین لحیم شده در پوسته را نیز تمیز کرد.

4. یکی از تیغه‌های مهم، تیغه‌ فرز خزینه‌ای است که ترکیبی از تیغه‌های فرز مخروطی و غلتکی است. با این تیغه‌ فرز می‌توان نشیمنگاه قسمت زیرین نگین‌های گرد را درآورد.

در هر نوع کار با تیغه‌ فرز کوچک، توصیه می‌شود ماشینکاری با دور بالا و پیشروی پایین انجام شود. اگر فشار تیغه‌ فرز به قطعه کار زیاد باشد، تیغه‌ فرز گیر می‌کند و باعث ایجاد مناقصه در سطوح می‌شود. برای کاربردهای خشن، از کلگی‌های فرز با دندانه‌های کم و بلند و برای پرداختکاری، از کلگی‌های فرز با دندانه‌های زیاد و کوچک استفاده می‌شود.

جمع بندی

زرگری را می‌ توان یک علم باستانی در نظر گرفت، معنی زرگری، شکل‌ دهی به فلز طلا و فرایند تبدیل آن به مصنوعات کاربردی است. زرگر برای انجام ساخت و تولید طلا و جواهرات نیازمند لوازم و ابزارآلات تخصصی است. در گذشته این ابزار از تنوع بالایی برخوردار نبود؛ اما امروزه تنوع ابزار و تجهیزات زرگری، کار را برای زرگر آسان‌تر و فراگیری علم زرگری را پیچیده‌تر ساخته است.

یک کارگاه زرگری مجهز و پیشرفته در کنار تجربه و مهارت بالای زرگر، می‌تواند محلی برای تولید و ساخت انواع مصنوعات طلا و جواهر باشد. تجهیز کردن کارگاه طلاسازی نیازمند آگاهی و اطلاعات دقیق در مورد تجهیزات ساخت طلا و جواهر و کاربرد آن‌ها است.